31 mei 2020

Beleggingsfondsen bij degiro: weer wat geleerd

Omdat ik niet alles van beleggen en degiro begrijp, zoek ik af en toe wat uit.

Vertraging

Ik beleg in vier beleggingsfondsen bij degiro. Elke maand koop ik wat bij. Het valt me daarbij op dat het altijd twee werkdagen duurt voordat mijn opdracht uitgevoerd wordt. Ik kon nergens vinden waarom dat zo is, waar die vertraging vandaan komt. 

Snel antwoord

Daarom stuurde ik degiro een e-mail. In de ontvangstbevestiging stond dat een antwoord lang kon duren in verband met corona. Toch kreeg ik diezelfde vrijdagmiddag antwoord. Ik voelde me bijna schuldig; die medewerker wilde vast al naar de vrijdagmiddagborrel, ook al was die dan digitaal (denk ik).

Het antwoord:

Deze beleggingsfondsen handelen via 'global fund services' en niet via een beurs. Dit betekent dat de gelden die u belegt in een fonds direct naar het fonds worden gestuurd. Vervolgens kan de verwerking hiervan bij het fonds enkele dagen duren.

Had ik kunnen weten

Helder! Vervolgens realiseerde ik me dat ik dus helemaal niet wist waar 'mijn beleggingsfondsen' verhandeld worden. Ja, nu wel omdat deze vriendelijke degiro-medewerker me dat heeft verteld, maar eerder niet. Had ik dat kunnen weten? Ja, vrij simpel eigenlijk. 

Info beleggingsfonds

Als je in de lijst met beleggingsfondsen een fonds aanklikt, krijg je meer informatie over het fonds, zie onderstaand scherm. Helemaal onderin staat de beurs. De configuratie is afhankelijk van de breedte van het window. Als je een breed window hebt, staat het aan de rechterkant naast de grafiek.

Beleggingsfonds DEGIRO Beurs

Handelstijden

Als je weet via welke beurs je fondsen verhandeld worden, kun je opzoeken wat de handelstijden zijn. Toch best handig om te weten. Of in mijn geval handig om te weten dat het niet via een beurs gaat en dat een kooporder dus twee dagen later wordt uitgevoerd. Die ene keer dat ik een fonds verkocht, duurde het trouwens nog langer.

Nog een vindplaats

Je het ook in de lijst met beleggingsfondsen zien. Helemaal achteraan staat een R (van realtime koersinformatie). Als je daar met je muis overheen beweegt, komt de beurs ook in beeld. Meestal is het global fund services bij de beleggingsfondsen en dus geen beurs, maar op het plaatje kun je zien dat dat niet altijd zo is.

Beleggingsfondsen DEGIRO Beurs

Meer uitleg op degiro.nl

Het ligt óf aan mij (maar dat zal toch niet) óf aan de zoekfunctie van degiro: ik kan gewoon heel vaak dingen niet vinden op de site. Dan bedoel ik niet specifieke dingen zoals hierboven beschreven maar meer algemene dingen zoals eerder al de kernselectie en nu wat uitleg bij beleggingsfondsen. Die is er namelijk wel, maar het duurde heel lang voordat ik die vond. Daarom hierbij een linkje naar het kennisgedeelte van de site over beleggingsfondsen.


PS Ik schrijf dit soort blogjes over degiro omdat ik daar nou eenmaal beleg. Ik heb degiro bewust uitgekozen vanwege de lage kosten, maar ik heb geen vergelijkingsmateriaal. Het is dus niet zo dat ik degiro speciaal aanbeveel of juist niet.

30 mei 2020

Wijsheid tijdens de was

We hangen de was op.
"Zijn we zo rijk, hebben we nog onderbroeken met gaten erin," zegt Meneer Money Wenkbrauw, terwijl hij een knijper op een boxer zet.
"En kapotte schoenen," vul ik aan. Die ochtend ben ik met een postelastiek om mijn uit elkaar vallende gympies naar de supermarkt gelopen. 

Wijsheid

Er valt me een wijsheid in:
"Hoe later we kopen, hoe rijker we worden. Behalve bij beleggen."
(Als we de was ophangen ligt de lat niet zo hoog qua wat wijsheid is.)

Luiigheid

Dat we al lang geen nieuwe onderbroeken hebben gekocht, heeft overigens meer met luiigheid dan met zuinigheid te maken. We hebben er gewoon geen zin in, en schoenen kopen vind ik al helemaal vreselijk. Ik zal binnenkort wel moeten, want ze zijn nu toch echt bijna allemaal zo goed als op (beyond reparatie ook). Onderbroeken hebben we nog wel een paar zonder gaten (voor wie het wil weten).

28 mei 2020

Hypotheek afgelost ... in 2013

2013. Dat is best lang geleden. Zo lang geleden dat ik het allemaal niet meer zo precies weet. 

Twee emoties

Ik kan me nog wel twee emoties herinneren: 
  • Ik was boos op de bank. 
  • Ik was blij dat ik nooit meer voor zoiets bij de bank aan hoefde te kloppen. Little did I know ...

Wat gebeurde er in 2013? Welnu, we losten onze hypotheek bij de bank af. Dat verliep niet helemaal zoals ik verwacht had.

Boos op de bank

Ik was dus boos op de bank. Waarom dan? Het begon ermee dat we, toen we ze hadden verteld dat we de hypotheek wilden aflossen, een pro-forma-aflosnota kregen, waarin stond dat ze ervan uitgingen dat we onze hypotheek nog eens kritisch wilden bekijken en dat ze contact met ons zouden opnemen over wat de bank allemaal voor ons kon betekenen.

Aflosnota hypotheek
Een stukje uit de aflosnota (of 'aflossingsnota' zoals ze zelf schrijven)


Genegeerd

Nee, dat wilden we niet! We wilden de hypotheek aflossen, basta. Dat hadden we ook duidelijk verteld (mondeling en schriftelijk). Die brief was standaard natuurlijk en ik snap ook wel dat standaard goedkoper is. Ik houd van goedkoper, maar het voelde toch alsof ons verhaal genegeerd werd en we vooral met de verkoopafdeling te maken hadden. Daar houd ik niet van.

Bankspaarconstructie

Hoe het vervolgens precies ging, weet ik niet meer (2013 hè) maar het kwam er uiteindelijk op neer dat we alles afgelost hadden en dat we nog geld van de bank kregen. Best veel geld. Vijftienduizend euro of zo. We hadden zo'n bankspaarconstructie gehad en daar moest dit geld uit komen. Dat kon blijkbaar niet direct worden gebruikt voor de aflossing.

Wachten op je eigen geld

We losten dus alles direct af en zouden dan dat bedrag van de bankspaarconstructie op onze rekening gestort krijgen. Dat duurde lang. Heel lang. Weken hebben we op ons eigen geld moeten wachten. Niemand die ons uit kon leggen waarom het zo lang duurde. Maar 'ze' (elke pieping-medewerker van de bank die we spraken) vonden het heel normaal. Daar werd ik boos van. 

Blij

Het is toch heel raar dat ze dat geld niet binnen een paar dagen naar je over kunnen maken? De brief dat de hypotheek inclusief die constructie beëindigd was, was al binnen. Vijftienduizend euro is niet een bedrag waar een bank moeilijk voor hoeft te doen, maar voor een particulier is het een hoop geld. Waar was het geld dan als die constructie al beëindigd was? We hadden het toen gelukkig niet nodig, maar het ging me om het principe. Wat was ik blij dat ik nooit meer een hypotheek bij de bank af hoefde te sluiten.

Oriënterend hypotheekgesprek

Maar vandaag gingen we naar een hypotheekadviseur. Voor een hypotheek. Een hypotheek om nog een verhuurhuis te kunnen kopen. We hebben nog niets besloten. Het was een oriënterend gesprek. Nu eerst voor de vergelijking nog een gesprek met een andere adviseur. En dan zien we wel verder.

Wennen

Het lijkt vooralsnog slim om die hypotheek aan te gaan (te geven). Maar ik moet nog wel een hobbeltje over (en waarschijnlijk door enkele hoepels springen, maar dat is weer een ander verhaal). Terwijl we wachten op de volgende afspraak, wen ik aan het idee.

26 mei 2020

Miljonair blijven is de kunst

"Voor 2 euro kun je miljonair zijn." 

Ik zie het in een reclame voor een loterij en ik denk meteen: "Nee, nee, nee!"

Nee, want 'zijn' impliceert dat je het ook een tijdje blijft. Hoe je miljonair moet blijven, dat is nou precies een vaardigheid die je niet ontwikkelt als je de loterij wint.


Neem je lot in eigen handen

Koop geen lot, neem je lot in eigen handen. Zorg ervoor dat er meer geld binnenkomt dan eruit gaat. Laat je geld voor je werken. Zorg voor passief inkomen uit verschillende bronnen. Wen eraan hoe het is vermogend te.zijn Leer de (ongeschreven) regels daarvan kennen en hoe jij ermee om wil gaan.

NB De loterij wordt ook wel extra belasting genoemd voor mensen die niet kunnen rekenen. Dat wil je niet toch?

24 mei 2020

Vastgoedhypotheek

Ik schreef het zelf: "hoe je het ook wendt of keert, je kunt je geld maar één keer uitgeven." Is dat wel helemaal waar?

Oriënteren

Meneer en ik zijn ons weer lekker aan het oriënteren. Op huizen en hypotheken. Die hypotheken zijn relatief nieuw voor ons. Ze kwamen eerder wel op als we naar verhuurhuizen keken, maar we konden kopen zonder lenen en hielden het simpel.

Vastgoedhypotheek

Het verhuren bevalt goed en we willen er best een verhuurhuis bij. Maar dat kunnen we nu nog niet betalen. Daarom komt dat idee van een vastgoedhypotheek om de hoek kijken.

Uitkopen

Stel: ik zou Meneer Money Wenkbrauw uitkopen uit ons gezamenlijke verhuurhuis met behulp van een vastgoedhypotheek. Vastgoedhypotheekverstrekkers rekenen met 90% van de waarde als het pand verhuurd is. Van die 90% financieren ze vervolgens maximaal 80%. Hoe lager dat percentage, hoe lager de rente.

Maandlasten

Ik zou aan 70% van 90% genoeg hebben. Dat betekent een rente van 3,25% (5 jaar vast, looptijd 50 jaar; schijnt normaal te zijn). Mijn maandlasten (rente en aflossing) zijn dan € 385, terwijl de huuropbrengst minus alle overige kosten € 860 is. Dan houd ik dus € 475 per maand over.

Extra opbrengst

Ik heb nu zonder hypotheek 40% in eigendom en houd er € 344 / maand aan over.
Met vastgoedhypotheek en 100% in eigendom houd ik er € 475 / maand aan over. 
Zonder een cent extra te investeren, houd ik er € 131 / maand extra aan over. 

Dat voelt alsof ik het geld dat ik er eerder in gestoken heb, nu een tweede keer investeer. Dat klopt niet helemaal natuurlijk; het echte getal (1,38) bekt niet lekker. Het is hoe dan ook meer dan 1. En daar begon dit blogje mee: dat je je geld maar één keer kunt uitgeven.
Magic of leverage
It's a kind of magic.

Risico

Ik neem natuurlijk wel meer risico: ik ga een schuld aan bij de bank. De aflossing en rente daarvan betaal ik uit de huur. Als ik om wat voor reden dan ook geen huur ontvang, moet ik de bank toch betalen, elke maand weer.

Restschuld

In mijn huidige situatie kan ik dat risico dragen: ik kan de maandelijkse lasten van mijn salaris betalen. Ik moet dan wel snijden natuurlijk: in mijn uitgaven of in mijn maandelijkse investeringen. Als ik tegelijk mijn baan verlies, kan ik nog altijd het huis verkopen. Dat moet lukken zonder problematische restschuld. De schuld is dan namelijk sowieso lager dan 60% van de huidige waarde.

Herfinancieren

Ander risico is dat het blijkbaar gebruikelijk is, dat je na vijf jaar opnieuw moet financieren. Dus er wordt niet alleen een nieuw rentepercentage vastgesteld (dat zomaar hoger zou kunnen zijn), maar er wordt opnieuw bekeken of ze het überhaupt wel willen financieren.

Part of the process

Dit risico vind ik een stuk lastiger. Ik denk dat het allemaal wel te behappen is, ook al omdat de schuld over vijf jaar nog maar 56% van de huidige waarde is, maar dit is voor mij minder helder dan het risico dat er geen huur binnenkomt. Ik laat het daarom lekker in mijn achterhoofd sudderen. Dat is allemaal part of the process.

Leverage

Het is trouwens geen magic. Het is leverage (of hefboomwerking).
Leverage of hefboom
Leverage!

En voor wie denkt: maar jullie wilden toch een extra huis? Klopt! Meneer kan het geld waarmee ik hem uitkoop leveragen en een nieuw verhuurhuis kopen.

PS

Inmiddels denken we dat een andere constructie om te leveragen toch slimmer is. Dus dat gaan we nu weer even uitzoeken (maar ja, dit blogje was al zo goed als klaar, en zoals gezegd: het is allemaal part of the process).

23 mei 2020

Bullmarket

Als je denkt dat het een bullmarket is, maar de winst als zand door je vingers glijdt.

Bullmarket

Prachtig gedaan door Andoni Bastarrika Artista.

22 mei 2020

Financiële onafhankelijkheid, ook voor laatbloeiers

Gisteren

Ik zie het vaak: hameren op de voordelen van vroeg beginnen als het om financiële onafhankelijkheid gaat. Hoewel dat hartstikke terecht is, is het ook een beetje zure mosterd na de maaltijd. Niemand, maar dan ook niemand kan gisteren beginnen, tenzij je gisteren begonnen bent en dan heb je dat advies niet meer nodig. Vandaag beginnen, of morgen - als je er een nachtje over geslapen hebt - is prima.

Vandaag!

Ik lees dat advies wel vaak over beleggen. Meestal als antwoord op de vraag wanneer je zou moeten beginnen met beleggen. *Bombastische stem aan*
De beste dag om te beginnen met beleggen is gisteren, de een-na-beste dag is vandaag. *Bombastische stem uit*
(Ik moet ineens denken aan die mop van Pudding en Gisteren.)

Zo vroeg mogelijk

Het goede nieuws is dat dat ook geldt voor financieel onafhankelijk worden. Dat is niet zo gek, want beleggen is een belangrijk onderdeel van dat traject. Als je dus ergens ziet staan dat je vroeg had moeten beginnen, laat de moed dan niet in je schoenen (of met dit lekkere weer: slippers) zakken. Denk gewoon: Vandaag is zo vroeg mogelijk.


Financieel onafhankelijk over 15 jaar

Het goede aan wat later beginnen is dat er waarschijnlijk een hoop te winnen valt op besparingsgebied. Als je je hebt laten meeslepen en steeds je uitgavenpatroon hebt aangepast aan je nieuwe salaris, kun je, als je een beetje carrière hebt gemaakt, waarschijnlijk met niet al te veel moeite 60% van je inkomen sparen. Kost wel een beetje moeite hoor, maar als je ook direct begint met investeren, ben je wel 15 jaar later financieel onafhankelijk.

... of over 10 jaar

Als het je lukt om 70% te besparen, kun je binnen 10 jaar financieel onafhankelijk zijn. Dus als je op je 45e begint, kun je alsnog op je 55e financieel onafhankelijk zijn. En nee, dat is niet voor iedereen weggelegd, maar misschien wel voor meer mensen dan je denkt. Dus wellicht ook voor jou. Kijk er eens naar en begin alvast, met besparen én je verdiepen in investeren.

Besparen

Als je echt heel graag wil, kan er heel veel op besparingsgebied. Begin met de makkelijke besparingen en pak lekker door: beter op aanbiedingen letten, goedkopere winkels, goedkopere merken, even geen nieuwe kleren kopen (die heb je waarschijnlijk toch al heel veel), overbodige abonnementen en verzekeringen opzeggen (dat zijn er meer dan je denkt), (vaker) zelf je lunch, koffie en avondeten maken en zelf je biertje en wijntje inschenken, minder hard rijden, vaker op de fiets, overstappen naar naar een goedkopere telecomprovider en energieleverancier, een vakantie schrappen (waarschijnlijk ging je toch al vaker dan een keer per jaar), en zo voort.

Grote besparingen

Denk ook aan grotere maatregelen als:
  • goedkoper wonen,
  • je auto verkopen.

Ja, ik bedoel echt verhuizen en echt je auto wegdoen. Dat heeft waarschijnlijk veel impact op je leven, maar die impact hoeft niet negatief te zijn en de positieve impact op je financiën is sowieso  groot. Je doet dit om financieel onafhankelijk te worden. Dat is nogal wat! Denk eens na over waar je echt gelukkig van wordt.

Investeren

Ook op het gebied van investeren kan er veel: aandelen, fondsen, ETF's, peer-to-peerleningen, een verhuurhuis, zonnepanelen, crowdfunding, isolatie, garagebox, vakantiehuis, dat soort dingen. Ik raad je aan snel te beginnen, maar niet zomaar. Aan investeren zijn risico's verbonden, en het is net iets ingewikkelder dan besparen.

Wijzer

Gelukkig kun je jezelf op dit gebied op veel manieren wijzer maken: kijk filmpjes, lees blogs of andere informatie op het wereldwijde web, lees boeken, praat met mensen in je omgeving of volg een cursus. Met jezelf wijzer maken moet je het liefst vandaag beginnen. Ik vind bijvoorbeeld de site van Mr. Fob heel informatief als je meer wil leren over beleggen. Of kijk eens verder op mijn blog (iets minder gestructureerd, maar wel leuk vind ik zelf).

Nog een klein puntje

Je hebt natuurlijk al een buffer. Zorg ervoor dat je buffer op een spaarrekening staat met de minst slechte rente die je kunt vinden. Kies wel voor een veilige spaarrekening, vallend onder het depositogarantiestelsel.

20 mei 2020

De twee kanten van geld

Omdat ik niet altijd even goed ben in focussen, begon ik al in het boek 'De financiële Detox' van Joëlla Opraus en Nathalie van Wingerden nog voor ik Miljonair met een gewone baan had afgeluisterd. Het bracht me bij een vergeten herinnering.

Financiële detox

Ik begon enthousiast te lezen om vervolgens af te haken bij de detox. Niet omdat ik het een slecht plan vind of het niet aandurf, maar omdat ik nou eenmaal had besloten juist wat minder te besparen. Hoewel de titel niets te raden overlaat, had ik me niet gerealiseerd dat ik zou 'moeten' detoxen als ik het boek zou lezen. 
Ik was niet op mijn scherpst toen ik besloot het boek te lezen, zal ik maar zeggen.

De titel laat niets te raden over. 
Ik kan beweren dat ik was misleid door de plaatjes eromheen, maar dat is eerlijk gezegd niet waar.

Herinnering over geld

Ondanks de slechte timing, ben ik wel blij dat ik het boek ben gaan lezen. Ze beginnen namelijk niet op bladzijde 1 met de opdracht te detoxen. Eerst wordt je moneymindset verkend. Dat lijkt wel een beetje op de financiële persoonlijkheid waar Erica Verdegaal het in haar column over heeft. Je krijgt onder andere de vraag om een herinnering over geld op te schrijven. Ik weet niet waarom, maar er kwam iets boven waar ik al lang niet meer aan gedacht had. Een niet zo bijzondere gebeurtenis misschien, maar wel met bijzondere gedachten voor een kind, vind ik (al zeg ik het zelf over Meisje Money Wenkbrauw).

Koning te rijk op de kermis

Ik mocht met mijn grote zus naar de kermis. We kregen allebei 1 gulden van mijn tante, een kapitaal, en dat bovenop het kermisgeld dat we al hadden gekregen van onze ouders (dat zal ook zoiets zijn geweest). We waren de koning te rijk, en stortten ons in het kermisgedruis.

Flos

Het ondenkbare gebeurde: ik verloor de gulden. Waarschijnlijk viel het ronde kapitaal uit mijn broekzak toen we ons in de rups lieten doldraaien. Misschien wel op het moment dat ik naar de flos reikte voor een gratis rit.

Zoeken

Ik vond het verschrikkelijk; weg kermisplezier en ik vreesde bovendien de preken die zouden volgen, te beginnen met die van mijn zus. Maar ze was superlief. Ze hielp mee zoeken, vroeg aan de rupsmeneer of we onder de attractie mochten kijken (te gevaarlijk uiteraard) en vertelde het bij thuiskomst aan mijn tante zodat ik dat niet hoefde te doen. Het huilen stond me al die tijd nader dan het lachen.

Waarde

Tot mijn verbazing kreeg ik een nieuwe gulden. Ik snapte er niets van: een gulden had toch waarde? En mijn tante had ons 1 gulden willen geven. Nu gaf ze me feitelijk een tweede gulden. Hoezo had ze daar budget voor? (Ik zal niet echt ‘budget’ gedacht hebben, maar dat omschrijft mijn idee van toen denk ik wel het beste.) Het feit dat het echt per ongeluk was gegaan en dat ik het heel erg vond, maakte toch niet dat die extra gulden ineens uit het niets ontstond?

Dankbaar

Zonder ondankbaar of hebberig te zijn, vroeg ik me destijds oprecht af waarom ze ons dan niet meteen ieder 1,50 had gegeven. Ik heb dat natuurlijk nooit hardop gezegd. Ik was mijn lieve tante gewoon heel dankbaar en heb intens genoten van het ritje dat ik met die tweede gulden kon maken.

De twee kanten van geld

En dat was het natuurlijk: wat mijn tante ons wilde geven was niet zozeer die gulden, het was het plezier. Ik denk dat het goed is om besef te hebben van die twee kanten van geld: het gaat niet om het geld zelf, het gaat om wat je ermee doet; maar hoe je het ook wendt of keert: je kunt je geld maar één keer uitgeven.

18 mei 2020

Korte bespaartip - laat het licht uit

Vaak doe je het licht aan uit gewoonte. Laat het eens uit, bijvoorbeeld als je naar de wc gaat, misschien valt er wel genoeg licht door het bovenraampje (als er dat is). Laat je ogen even wennen aan de schemering en voilà: je ziet voldoende voor alles wat je daar zou willen doen.

Ooit, in 2015, had ik het idee om regelmatig gewoon heel korte tips op mijn blog te zetten. Ik heb er flink wat klaar gezet in concept, maar heb er maar een paar geplaatst. Ik kwam ze net tegen. Deze wilde ik jullie niet onthouden. Niet omdat het nou per se zo'n briljante tip is, maar omdat ik er zelf wel om moest lachen.

17 mei 2020

Leren investeren - de regels van ons spel

Doel van het spel

Het belangrijkste doel van het spel is: Leren over investeren.

Opzet

Er is een speelgoedhuis waarin geïnvesteerd kan worden met echt geld. De speelgoedfiguren die erin wonen betalen huur in echt geld. Hoe meer er is geïnvesteerd in het huis, hoe meer huur het oplevert.

Regels en verloop van het spel

  • Je mag investeren met geld van hier. Dus niet thuis je spaarpot stukslaan en dat hier investeren.
  • Je krijgt 30% rendement.*
  • Je mag zelf weten wat je met het rendement doet. Als het maar legaal is en bij je leeftijd past.
  • Je mag je investering verkopen, maar dat kan alleen in 2 stappen: je kondigt het aan en de volgende keer dat je komt, mag je verkopen. Er vindt geen waardeontwikkeling plaats.
  • Het spel stopt op je 18e**.

Rendement onbekend

Vooraf: de kinderen hebben nog geen idee van dit percentage. Omdat de intervallen waarmee ze hier komen erg verschillen hebben ze ook nog geen logica kunnen ontdekken in de bedragen die ze krijgen. Alleen dat degene die meer geïnvesteerd heeft, meer krijgt.

*Rendement: 50% - 30% - ?%

We zijn een beetje zoekende naar wat het rendement zou moeten zijn. We hebben met dit percentage geschoven en gaan er nog mee schuiven. We zijn van 50% (dat was een beetje out of the blue) in het begin naar de huidige 30% gegaan, omdat we het minder onrealistisch wilden maken.

Naar de € 5.000

Binnenkort passen we het rendement weer aan. Inmiddels hebben we namelijk bedacht dat we het mooi zouden vinden als ze rond de € 5.000 uit kunnen komen. Ook willen we naarmate ze ouder worden, het rendement wat realistischer maken, omdat anders het echte investeren zo tegen gaat vallen. Maar de boodschap dat investeren steeds meer oplevert, moet wel overeind blijven.

Groei leren investeren voor kinderen

Rekenen

We gaan er nog even aan rekenen en bedenken hoe we het precies willen doen, waarbij we in ieder geval wat ruimte willen laten voor niet investeren (wat betekent dat ze, als ze wel alles investeren, boven die € 5.000 uitkomen).

**Wanneer houdt het op?

We moeten ook wat bedenken voor hun leeftijdsverschil. Als ze allebei tot hun 18e mogen investeren kan Erika anderhalf jaar langer rendement maken. Nou hoeft voor mij niet alles precies eerlijk te zijn, maar dit verschil is te groot. Misschien dat we het middelen, dus doorgaan tot Paul een paar maanden ouder is dan 18 (en Erika logischerwijs een paar maanden jonger).

Schenkbelasting

Terwijl ik deze blogpost typ, realiseer ik me dat we ook rekening moeten houden met schenkbelasting. We zijn wel officieel pleegouder, maar niet fulltime dus de vrijstelling is niet zo hoog. Dat betekent waarschijnlijk dat we het bedrag in tweeën op moeten delen (kijkende naar de huidige regels) of misschien toch nu een rekening op hun naam openen. Daar moeten we nog even in duiken.

Risico

Op het moment zit er geen risico is het spel. Mogelijk dat we dat toevoegen als de kinderen wat ouder zijn. Het maakt het ingewikkelder, maar wel realistischer.

Ontwikkeling

Kortom: het spel is in ontwikkeling. Dat is prima, want zoals het nu is, past het goed bij de leeftijd en interesse van onze logeetjes. Als we voor onszelf eenmaal duidelijk hebben, hoe we het met rendement gaan doen, kunnen we ze dat uitleggen zodra ze er klaar voor zijn. Hetzelfde geldt voor het risico en de einddatum.

15 mei 2020

Klusjes en ondernemen door kinderen

Onze logeetjes willen graag geld verdienen. Creatief als ze zijn bedenken ze daar verschillende manieren voor die neerkomen op klusjes doen voor geld en ondernemersachtige dingen. De klusjes kwamen laatst vluchtig ter sprake. Omdat we op pad gingen was er geen tijd voor klusjes en is dat onderwerp niet verder uitgediept.

Voorstelling

Eerder al probeerden ze geld te verdienen met de voorstelling 'Creepy'. Zij zouden binnen voor het raam een voorstelling geven, het publiek mocht buiten kijken. Betalingen konden plaatsvinden via de brievenbus. Geheel coronaproof dus.

Reclame

Helaas (nou ja, ik vond het sneu voor ze, maar was ook wel een beetje opgelucht) kwam er niemand opdagen. Dat kán te maken hebben gehad met het moment van de voorstelling: zondagochtend negen uur een paar weken geleden. Dat was vroeg en koud. Bovendien hadden ze - behalve een niet al te best leesbare poster voor het raam - geen reclame gemaakt.

Ondernemen door kinderen

Ranja

Die middag kwamen ze met iets anders: ranja verkopen. Een klassieker! Het was te laat om het idee uit te voeren (ook al omdat ik er niet onverdeeld enthousiast over ben). We bespraken nog wel even wat er allemaal voor nodig is: ranja, bekertjes, een goede plek om het te verkopen, wisselgeld, dat soort dingen.

Bootjes en boeken

Andere ideeën zijn het verhuren van bootjes (meervoud, ze denken graag groot) en het verkopen van zelfgeschreven boeken (ze hebben er al een stuk of drie geschreven; bootjes hebben ze overigens nog nul).

Super en moeilijk

Ik vind het super dat ze geld willen verdienen en zou dat graag stimuleren. Toch vind ik het ook moeilijk. Ik zou het vervelend vinden als onze buren en buurtgenoten zich verplicht voelen om een bekertje ranja te kopen of naar een voorstelling te komen kijken. En niet alles moet om geld draaien. De tijd die in het investeringsproject gaat zitten (kijken hoeveel huur ze verdiend hebben, bedenken wat ze ermee gaan doen, ...) - gemiddeld een half uurtje - vind ik eigenlijk wel genoeg. Maar ja, dat project heeft dit natuurlijk wel aangezwengeld.

Kiyosaki - all you can read

Ik heb het idee dat dat in Nederland, buiten Koningsdag, ook niet zo gebruikelijk is. In mijn beeld is het bijvoorbeeld in Amerika veel gebruikelijker. Robert Kiyosaki (schrijver van Rijke pa, Arme pa) die als kind in de kelder een soort stripbibliotheek runde (all you can read voor 10 cent); volgens mij zou dat in Nederland op weerstand stuiten. Misschien zegt dat meer over mij dan over de gemiddelde Nederlander. Ben wel benieuwd hoe jullie daarover denken.

Klusjes: niet te lang

Ook over het klusjes doen, heb ik zo mijn beperkende ideeën. Ik vind ten eerste dat de weekenden hier vooral leuk en ontspannend moeten zijn en dat ze dus niet het hele weekend met betaalde klusjes bezig moeten zijn. Daarmee sla ik meteen een beetje door. Want ik weet helemaal niet of ze het hele weekend klusjes willen doen. Elke dag maximaal een half uurtje of zo, moet eigenlijk best kunnen, als ze dat willen. Het is per slot van rekening ook leerzaam.

Klusjes horen erbij

Ten tweede vraag ik me af wat voor klusjes. Dingen als tafel dekken of afruimen horen er gewoon bij. Daar betalen we niet voor. Het enige wat ik kan bedenken is het wegbrengen van een vuilniszakje of het plastic naar de containers hier om de hoek.

Criteria voor een betaald klusje

Nou zijn ze best creatief (dat had ik al een keer gezegd hè, sorry) dus ze kunnen zelf vast meer verzinnen. Dan hoeven wij alleen maar 'ja' of 'nee' te zeggen. Wat zijn dan de criteria? Even denken:
  1. Verantwoord (ze mogen bijvoorbeeld niet de lege wijnflessen naar de glasbak brengen).
  2. Voor ons, niet iets waar ze zelf (ook) gebruik van maken.
  3. Waardevol: het moet iets zijn wat ons echt helpt of waar we blij van worden, iets waar we echt geld voor overhebben.
  4. Kort: het mag niet te veel tijd kosten. Het moeten klusjes zijn, geen werk.

Klusjeslijst

Inmiddels heb ik even klusjes zitten googelen en me laten inspireren. Grappig trouwens dat heel veel artikelen over kinderklusjes verwijzen naar een oude post hierover op huisvlijt.
Ik ben tot de volgende klusjes gekomen die ze wat mij betreft misschien wel (ik ben bijna om) voor geld kunnen doen:
  • (Plastic) afval wegbrengen*
  • Sokken uitzoeken (alleen die van Meneer want ik draag nooit dezelfde sokken)
  • Trappen afstoffen (misschien ook plinten)*
  • Deurknoppen en trapleuningen schoonmaken*
*Omdat ze hier maar af en toe zijn wordt het grootste deel van het stof, afval en vuil door ons geproduceerd, dus deze klusjes voldoen aan criterium 2 'voor ons'.

Glijdende schaal

Ze mogen de lijst zelf aanvullen. Ben benieuwd of ze er volgende keer weer over beginnen. Wie weet met welke fantastische klusjes ze dan komen.
Meneer oppert nu dat ze de auto van binnen kunnen schoonmaken. Gezien de staat van onze auto zijn ze daar waarschijnlijk langer dan een half uur mee bezig. Daarom had ik hem niet opgenomen. Maar het zou wel fijn zijn. Haha, ik voel me nu al van de schaal afglijden.

Heitje

Dan is nog de vraag hoeveel we ze hiervoor gaan betalen. Niet zoveel. Tien cent voor een stofvrije trap? 20 cent voor het wegbrengen van een afvalzak? Aan dat soort bedragen zit ik te denken. Het voelt een beetje krenterig, maar ik wil ze vooral niet te veel betalen.
Tot slot is er nog het heitje voor een karweitje: bij de buren aanbellen en vragen of die een klusje hebben. Daar wil ik de buren eigenlijk niet mee belasten. Ook hier geldt, net als bij de voorstelling en de ranja, dat ik het vervelend zou vinden als ze zich verplicht voelen.

Wat vinden jullie? Gewoon laten gaan met die ondernemerszin? Betaalde klusjes laten doen? De buren in bescherming nemen?

13 mei 2020

Leren over investeren 2

Previously on MMW

Het is mei 2019, playmobilprinses PP en de draak betrekken het nieuwe verhuurhuis van Meneer en Mevrouw MW en hun logeetjes. Vanaf dat moment betalen PP en de draak huur. De logeetjes kopen ijs en katapultkalkoenen, Meneer en Mevrouw MW krijgen een lesje in geduld.

And now the conclusion
(nog niet echt, maar dat zeggen ze bij netflix ook altijd)

December 2019 kwamen de logeetjes weer, en wéér maakte het verschil in huur nauwelijks indruk. Het was vooral heel erg leuk dat er weer huur betaald was. (Dat leerpunt - hoe fijn het is dat investeringen periodiek geld opleveren zonder dat je er iets voor hoeft te doen - is in ieder geval in de pocket.)

Honderd euro!

December is ook de tijd dat Opa Money Wenkbrauw enveloppen uitdeelt aan kinderen en (logeer)kleinkinderen. De inhoud van de envelop was ongeveer 30 keer zo groot als de huur en maakte wel degelijk indruk. 100 euro! Wat je daar wel allemaal niet mee kunt doen!

Leren over investeren voor kinderen

Minecraft

Paul was er snel uit: hij wilde minecraft kopen. We lieten hem er een nachtje over slapen. (Konden wij, tegen beter weten in, nog even hoop koesteren.) We noemden wat nadelen: je kunt het alleen hier spelen; je krijgt er geen extra gametijd voor; als we een uitje plannen waardoor er niet gegamed kan worden, is 'ik wil liever met mijn eigen minecraft spelen' geen tegenargument.

Een investering van 50 cent

De volgende ochtend was er natuurlijk niets veranderd. Dus werd er 19 euro aan minecraft uitgegeven. De huur + 50 cent investeerde hij in het huis. Ik denk dat die 50 cent was om ons een plezier te doen. Hij had inmiddels wel door dat wij fan zijn van investeren. De overige € 80,50 stopte hij in zijn spaarpot bij de 50 cent die er al in zat.

Telefoon

Erika vroeg of je voor 100 euro een telefoon kon kopen. We vertelden haar dat je voor 100 euro best een mobiele telefoon kon kopen, maar dat ze daar toch echt te jong voor was. Ze keek net zo beteuterd als toen met het bolletje ijs, maar dit keer hadden we geen escape. Ze kon niets anders verzinnen en besloot haar spaarpot aan te vullen tot 50 euro en de rest - meer dan 50 euro! - te investeren.


Varkens en zo

Inmiddels zijn er drie logeerpartijen verstreken met een aanzienlijk verschil in huuropbrengst. Paul geniet enorm van zijn 30 minuten minecraft per dag. Als hij 's avonds kan gamen praat hij de hele dag (vanaf het moment dat hij 's ochtends zijn ogen opendoet) over wat hij gaat bouwen en wie er rondlopen in zijn wereld. (Ik probeer geïnteresseerd te luisteren, maar kan niet alle wezens reproduceren die hij noemt. Ik kom niet verder dan de varkens waar je blijkbaar op kunt rijden.)

Onbegrensde mogelijkheden

Paul ziet wel dat zijn zusje veel meer huur krijgt dan hij. Dus investeerde hij de eerste twee keer na het kopen van minecraft zonder aarzelen al zijn huuropbrengsten. De inhoud van zijn spaarpot koesterde hij echter, want het idee dat je alles kunt kopen - 81 euro biedt hem onbegrensde mogelijkheden - is toch ook wel heel fijn.

De eerste stap

Erika investeerde er ondertussen op los. Dat investeren dé manier is om slim met geld om te gaan, heeft ze goed opgepikt. Zo zag ze laatst de papieren versie van mijn tekening bij het blogje over de basis van financiële grip. Ze vroeg wat het was en ik antwoordde: de eerste les over omgaan met geld. Voor ik iets anders kon zeggen, riep ze: "Ha, investeren!" Een vleugje trots golfde door mij heen, maar ik moest toch even iets uitleggen: "Eh ja heel goed, en daar zit dus nog een stap voor: zorgen dat je geld overhoudt waarmee je kunt investeren."

Alles

Dat ze zoveel investeerde was overigens ook omdat ze niet kon bedenken wat ze wilde kopen. Ze had de voorlaatste keer nog wel een ding met een scherm uitgekozen waar wij met frisse tegenzin ja tegen hadden gezegd. Toen we vlak voor het bestellen (het was inmiddels coronatijd dus samen naar de winkel zat er niet in) nog even de nadelen opsomden, bleek het haar niet om dat ding te doen maar om de extra schermtijd die ze dacht te kopen. Van weeromstuit investeerde ze alles, ook de inhoud van haar spaarpot.

Leuker dan minecraft

De laatste keer kreeg Paul door dat alleen het investeren van de huur hem nooit op gelijke voet met zijn zusje zou brengen qua huuropbrengsten. Hij keerde zijn spaarpot om en investeerde alles. Misschien hielp het dat we de laatste twee keer uitjes (coronaproof) hebben ondernomen, waardoor hij niet kon gamen, maar waar hij enthousiast over riep: "Dit is leuker dan minecraft."

Weer ijs

Erika vond het de laatste keer tijd voor extra ijsjes. Ze krijgt van ons ook ijsjes, zeker met dit lekkere weer. Maar van een ijsje dat je zelf hebt betaald, heb je veel meer plezier. Dus zocht ze online ijsjes uit, die ik voor haar meebracht toen ik toch boodschappen moest doen.

Alternatieven

Parallel hieraan zijn ze op zoek naar alternatieven. Vooral Paul wil werken, allerlei dingen doen voor geld en samen verzinnen ze andere investeringen die ze kunnen doen. Dat is reden voor nog twee blogjes, eentje over de regels van dit spel zoals ze inmiddels zijn, en eentje over kinderen en geld verdienen.

Leerpunten

  • Het besef dat een investering periodiek geld oplevert en dat dat fijn is, is zeker doorgedrongen.
  • Het grote bedrag dat van buiten dit spel is gekomen, heeft veel verschil gemaakt. Enerzijds is het jammer dat daardoor niet het langetermijneffect van herinvesteren van je rendement zichtbaar wordt. Anderzijds heeft het ze geleerd dat hoe meer je investeert, hoe meer het oplevert. Als je een keer een meevaller hebt, is het dus slim om die te investeren.
  • Geld is een middel, geen doel. Je kunt met geld dingen kopen waar je heel veel plezier van hebt. Je kunt ook heel veel plezier hebben van dingen die geen geld kosten.
  • En passant wordt er geoefend met rekenen. Hoe tel je centen en euro's ook al weer bij elkaar op en wat houd je over als je een pak ijsjes koopt? Bij elke andere som die we ze terloops proberen te laten maken, krijgen we als antwoord "Ik heb vakantie." Maar aan dit spel wordt vrolijk en vrijwillig geconcentreerd gerekend.

11 mei 2020

Leren over investeren

Al eerder probeerden we onze vaste logeetjes wat te leren over persoonlijke financiën en dan met name investeren. We verzonnen voorbeelden die aansluiten bij hun leefwereld om het verschil tussen een investering en een uitgave duidelijk te maken. We maakten er zelfs een bordspel van.

Samen verhuren

Hoewel dat goed ging - het bordspel was populair - wilden we iets anders proberen. Waarom niet het verhuren van een huis naspelen? Oorspronkelijk dachten we het verloop van ons echte verhuurhuis na te bootsen. Dus als we in het echt een reparatie moesten betalen of een maand geen huur zouden ontvangen, dat ook terug te laten komen in het spel.

Simpel

We besloten het simpeler te houden. We hebben ze verteld: jullie krijgen straks 50 euro en daarmee ga je investeren. We gaan naspelen hoe het gaat als je investeert in een huis. Wij hebben ook allebei 50 euro. Van dat geld kopen we met z'n viertjes een huis. Dan hebben we allevier een kamer in dat huis en die kamers gaan we verhuren.
We hebben ze wel foto's van ons verhuurhuis laten zien en verteld dat we in het echt ook een verhuurhuis hebben.

De playmobilprinses en de draak

We hebben contractjes gemaakt en hadden al een houten huisje met vier kamers. Allevier leverden we ons briefje van 50 in en ondertekenden de contracten. Vervolgens hebben we onze namen in of op de kamers geschreven en huurders geselecteerd; er wonen nu onder anderen een heuse playmobilprinses en een draak, een lieve welteverstaan.


Huur

De volgende keer dat ze kwamen, lag er huur in elke kamer. Voor iedereen evenveel, 80 cent. We vertelden ze dat ze drie dingen met het geld konden doen:
  1. Investeren in het huis. Dan wordt het huis mooier of fijner om in te wonen en krijg je de volgende keer een klein beetje meer huur.
  2. Iets kopen. Alles mag als je er niet te jong voor bent. Verder gelden dezelfde regels als altijd, bijvoorbeeld: dingen die je hier krijgt of koopt, zijn van jou, maar blijven hier (om te voorkomen dat hun pleegouders gek worden van de dingen die voor een weekendje best uit te houden zijn).
  3. In je spaarpot stoppen. Dan kan je er later 1 of 2 mee doen.

IJs

"Echt? Mogen we alles kopen? Ook een ijsje?" vroeg Erika. Die hadden we aan zien komen en we hadden al bedacht dat het wat te ver ging om de les dat ijsjes bij de ijssalon duurder zijn dan bij de supermarkt in de ijssalon te leren. Zou ook net wat lullig zijn voor onze geweldige lokale ijsmaker. Dus we vertelden wat een bolletje kost. Beteuterd keek ze naar haar muntjes. 

Genieten

"Maar misschien kan het bij de supermarkt wel. Ga maar mee." Lang stonden we voor de vitrine. Uiteindelijk heb ik samen met haar een pak cornetto-achtige ijsjes gekocht. Op haar initiatief hebben we de ijsjes gedeeld met Meneer en haar broertje. Ze genoot van het ijsje en het uitdelen. Heerlijk om te zien!
Het dubbeltje dat ze overhield, stopte ze in haar spaarpot.
Haar broertje investeerde 50 cent in het huis en stopte 30 cent in zijn spaarpot.

Les 1: Geduld

De volgende keer was er een verschil van 5 cent tussen de huur die ze kregen. Die stuiver maakte niet veel indruk. Dat Meneer, die de volledige huur had geïnvesteerd nog meer kreeg, maakte ook niet uit. Er was dus een leerpuntje voor ons in plaats van voor de kinderen. Meneer en ik leerden dat je, net als met investeren zelf, geduld moet hebben als je kinderen wil leren investeren.

Katapultkalkoenen

Ze kochten allebei een katapultkalkoen, een elastieken schietding. Ook daarvan hebben we geleerd. We dachten namelijk dat ze die dingen wel snel beu zouden zijn en dan zouden bedenken dat ze beter hadden kunnen investeren. Het liep anders: wekenlang waren de kalkoenen favoriet.
Geduld is een schone zaak! To be continued.

3 mei 2020

Bezuinigen met boeken

Ik durf het bijna niet te zeggen, maar vandaag hielden we een boekverbranding. Waar zal ik eens beginnen met de uitleg?

Boekverbranding om te besparen
Boekverbranding

1. Het hout is op

We halen het hout voor de open haard altijd bij mijn ouders. Tja, die wonen 130 km verderop en daar komen we niet zo vaak de laatste tijd, omdat we toch niet naar binnen mogen. We zijn er nog wel een keer geweest, maar toen zat de auto vol met spullen voor het kamperen in de tuin daar met onze logeetjes en dat moest ook allemaal weer mee terug.

2. Het was vanmiddag net een beetje koud

Vanochtend scheen de zon binnen en was het heerlijk. 's Middags schijnt de zon hier niet naar binnen (wel op onze zonnepanelen, ook fijn!) en vanmiddag werd het daardoor een beetje koud. Ik had al een extra laagje aan gedaan, maar het was nog steeds koud.

3. Ik krijg heel vaak boeken

Ik vind het echt super om boeken te krijgen. Ik houd van boeken en lezen en ben niet al te kieskeurig. Dat betekent dat ik lang niet genoeg tijd heb om alle boeken te lezen die me wel wat lijken (tenzij ik 500 word). Boeken die me niks lijken ga ik dus ook echt niet lezen of in mijn boekenkast zetten. Ze krijgen een andere goede bestemming (marktplaats, kringloop) of ik gooi ze weg (als ik denk dat ze er ook bij de kringloop niet op zitten te wachten). Ik meld dat altijd als ik boeken krijg.

4. We zijn nieuwsgierig

Ik heb nog nooit een boekverbranding gezien. Meneer ook niet. Branden boeken eigenlijk wel? We hebben wel eens gehoord dat de roemruchte boekverbrandingen vaak flopten omdat boeken helemaal niet zo goed branden. We zijn nou eenmaal nieuwsgierig en houden wel van een experimentje.

Boekverbranding in plaats van de verwarming

Vanmiddag werd het dus koud en ik had nog een doos boeken in de weg staan die weg mochten of eigenlijk nog weggegooid moesten worden. Denk aan titels als 'Ziekenhuisgeheimen' en 'Als de rozen weer bloeien'. In plaats van de verwarming aan te zetten, maakten we de open haard aan met die boeken.

Behaaglijk akelig

Het ging beter dan verwacht - wel veel as want een boek is nou eenmaal geen hout meer - en voelde best behaaglijk. Het zag er alleen akelig uit. Hoezeer ik die boeken ook echt niet wil lezen en hoezeer ik ook weet dat er stapels en stapels van dit soort boeken bij de kringloop liggen, de boekverbranding voelde  barbaars. Het is ook niet zo best om papier op te stoken, geloof ik. We zullen het nooit meer doen.

Eendagsvliegen

Maar vanmiddag hebben we wel weer wat gas uitgespaard en een tripje naar de papierbak. Bovendien hebben we weer wat geleerd (dat het kan, maar dat we het niet willen). Je kunt beter investeren in leerzame boeken, maar dit waren toch maar liefst drie eendagsvliegen in één klap.

1 mei 2020

Het nut van een diploma

Ik ben wel benieuwd hoe in deze community (welke precies laat ik even in het midden) gedacht wordt over je school afmaken en diploma’s halen. We schoppen tegen heilige huisjes als sparen, hypotheek, en tot je AOW-leeftijd hard werken (dat moet je geld laten doen).

Als je meer geïnteresseerd bent in een sprankelend recept dan in een beschouwing over diploma's, klik dan hier.

Loonslaaf

Waarom heb je een diploma nodig als je toch niet als loonslaaf wil werken? Als je jezelf ontwikkelt met hulp van de schat aan informatie en educatie die op het internet, in bibliotheken en eventueel een losse cursus te vinden is, heb je ook geen diploma nodig voor je vervolgopleiding.

Open deuren

Ik denk zelf dat ten minste een middelbareschooldiploma erg handig is. Het is nou eenmaal een praktische manier waarmee je kan laten zien dat je over bepaalde vaardigheden en kennis beschikt (of hebt beschikt – ophalen is makkelijker dan van scratch beginnen). Een papiertje dat, terecht of onterecht, vele deuren opent.

Paplepel

Ik moet zeggen dat die gedachte (zonder het onterecht-gedeelte) me met de paplepel ingegoten is. Net als sparen, en dat bleek achteraf niet zo’n goed idee.
Of jawel toch: sparen is een goed begin, je legt er een buffer mee aan. Niemand die nu nog twijfelt aan het nut van een buffer toch? Die buffer stelt je in staat bepaalde keuzes te maken, risico’s te nemen.

Feest voor het diploma - diplomafeest
Ik heb destijds, vanwege die paplepel, zonder morren mijn diploma gehaald. 
Dat heb ik samen met vriendinnetjes gevierd. Ik was er toen blij mee, en nu nog steeds.

Terugvaloptie

Ik zie een diploma ten minste als een soort terugvaloptie. Natuurlijk kun je op allerlei manieren laten zien wat je kunt, kun je ‘het’ op allerlei manieren maken zonder diploma. Als je dan toch een diploma hebt, zit dat diploma al dat andere niet in de weg. Dan gebruik je je diploma gewoon niet.

Lastig

Andersom kan het niet hebben van een diploma je wel erg beperken. Als je graag iets wil doen waarvoor je een diploma nodig hebt, en je hebt geen diploma, wordt het knap lastig. Door geen diploma te halen, snijd je behoorlijk in je opties en dus in je vingers. Het onhandige is dat daar ook je terugvalopties bij zitten.

Tijdelijke baan

Want als het niet direct lukt om met je droom genoeg geld te verdienen om in je levensonderhoud te voorzien, moet je misschien toch op zoek naar een baan, al is het maar tijdelijk. Met een diploma vind je sneller een baan. Kun je de tijd die je niet aan zoeken besteedt, lekker aan je droom besteden.

Vervolgopleiding

Wat nou als je een vervolgopleiding vindt die precies past bij je droom, bij hoe je je wil ontwikkelen, maar waar je wel een diploma voor nodig hebt om toegelaten te worden en je hebt geen diploma? Dan heb je jezelf dus niet alleen de toegang tot al die kennis en vaardigheden ontzegd, maar mis je ook de kans om je daar met gelijkgestemden te ontwikkelen en een goed netwerk op te bouwen.

Handig, nuttig en slim

Kortom: ik denk dat een diploma niet strikt noodzakelijk is, maar wel handig, slim en nuttig.

Zes jaar

Vind ik dat je zes jaar in een diploma moet investeren, ook als je nog geen idee hebt hoe het bijdraagt aan het kunnen leven van je droom? Mwah, dat weet ik niet. Als je iets hebt wat wel bijdraagt aan die droom wat niet te combineren is met het halen van het diploma, zou ik het diploma misschien laten zitten. (Maar als je leerplichtig bent, heb je die keuze niet.)
Tenzij je het leuk vindt natuurlijk, dan moet je het gewoon doen.

Twee jaar

Vind ik dat je een tot twee jaar in een diploma moet investeren als je nog geen idee hebt hoe het bijdraagt aan je droom? Ja! Ik denk dat het het waard is om twee jaar te steken in een investering waar je je leven lang op terug kunt vallen.

Challenge

Een vriendin van mij vindt dat ook. Haar zoon denkt er anders over. Ze is nu een challenge met hem aangegaan. Als ze eind juni 5.000 volgers meer heeft dan hij op youtube, maakt hij zijn school af (hij moet nog 1 jaar na dit jaar).

Recept

Je kunt haar helpen door op haar kanaal te abonneren. Ze vindt het vreselijk om te doen, maar ze is er gek genoeg best goed in. Vooral het filmpje met het recept (briljant recept trouwens) vind ik erg leuk.